Wat is filosoferen?
Er bestaat een lange traditie van filosofen die allemaal hun eigen antwoord op hebben op deze vraag. Het woord ‘filosofie’ stamt van het Griekse woord ‘philosophia’, en dat betekent ‘liefde voor wijsheid’. Om het heel ‘simpel’ te houden: filosoferen is proberen om wijs te worden door na te denken. Maar wat is wijs dan eigenlijk? Zo kun je nog wel even doorgaan. Als ik ga filosoferen met kinderen dan zeg ik altijd dat we ‘samen gaan nadenken over filosofische vragen’. Dat zijn vragen zoals:
Leeft een appel?
Als je probeert hier een serieus antwoord op te geven, ontdek je dat het nog niet zo eenvoudig is. Waarom zou een appel eigenlijk niet leven? Leeft een appelboom meer dan een appel? En wie leeft er meer: een worm of een appelboom? Waarom zou een worm meer leven? Wat is leven eigenlijk?
Kan een bloemkool denken?
Kunnen we weten of een bloemkool kan denken? En wat zou een bloemkool denken? Kun je ook nadenken zonder hersenen? Een computer misschien, maar is wat een computer doet ook denken? Of is dat iets anders? Ook deze vraag is een mooi startpunt voor een filosofisch gesprek.
Waarom zou ik filosoferen in de klas?
Ten eerste: omdat het gewoon heel leuk is. Maar het is niet alleen leuk, filosoferen heeft veel voordelen.
Kinderen leren:
- beter naar elkaar luisteren;
- hun eigen gedachten onder woorden brengen en argumenteren;
- begrippen en concepten te onderzoeken;
- dat het oké is om een andere mening te hebben;
- samen een filosofisch onderzoek te doen en tot een conclusie te komen.
En verder:
Filosoferen zorgt voor verwondering en maakt leergierig, kinderen willen graag weten hoe het nou echt zit (ook al kun je dat niet altijd weten).
Filosoferen helpt tegen pesten. Kinderen leren elkaar op een nieuwe manier kennen, en ontwikkelen meer respect voor elkaar. Filosoferen triggert hun inlevingsvermogen.
Kinderen vinden filosoferen belangrijk. Een van de leukste dingen die ik hoorde aan het eind van gesprekken met kinderen in Kalmthout was: ‘Waarom geven ze dit vak niet altijd op school? Dit hebben we echt nódig.’
Hoe gaat een gastles filosofie in zijn werk?
Een gastles start met een denkprikkel: een verhaal, een filmpje, een boek of filosofisch lesmateriaal. Als kinderen eenmaal weten wat een filosofische vraag is, bedenken ze naar aanleiding van de denkprikkel zelf filosofische vragen. De groep kiest over welke vraag ze wil nadenken en dan start het gesprek. Aan het eind van het gesprek werken we toe naar een conclusie en bespreken we hoe het ging. Elk gesprek bereid ik zorgvuldig voor, toegespitst op de leeftijd, de samenstelling van de groep en de filosofische ervaring van de kinderen.
Na hoeveel keer filosoferen heeft het effect?
Hoe vaker je filosofeert, hoe meer effect het heeft. Om te starten met filosoferen raad ik minimaal 5 keer aan. Na 5 sessies weten kinderen wat een filosofische vraag is en kunnen ze zelf filosofische vragen bedenken, en beginnen ze plezier te krijgen in het filosoferen.
Mag ik er als leerkracht bij zijn?
Heel graag! Meedoen heeft veel voordelen. Je leert je leerlingen op een andere manier kennen. Soms durven zwijgzame leerlingen ineens wel iets te zeggen, of wordt het haantje de voorste plots wat zorgvuldiger. En meedoen inspireert om zelf te gaan filosoferen met je klas. Als je dat vaak doet ontwikkel je samen met de kinderen een verwonderde en nieuwsgierige houding die bij alle vakken effect heeft. Kinderen die vaak filosoferen worden leergierig. Ze willen naar aanleiding van een filosofisch gesprek vaak graag ontdekken en onderzoeken hoe iets nou echt zit.
Hoe kan ik een gastles filosofie boeken?
Kijk bij het aanbod gastlessen of neem contact op.